Powered By Blogger

Τρίτη 2 Αυγούστου 2011

τὰ ΜΑΚΡΑ, τὰ ΒΡΑΧΕΑ καὶ ἡ ΠΕΡΙΣΠΩΜΕΝΗ


Ἡ γνώση βραχέων καὶ μακρῶν φωνηέντων βοηθᾶ στὴν γνώση τονικότητας τῆς λέξης καὶ μετέπειτα στὴν ἀναγνώριση συλλαβῶν ποὺ θὰ περισπαστοῦν.

Ἐν πρώτοις ἔχουμε:

Μακρά φωνήεντα: η, ω

Βραχέα φωνήεντα: ο, ε

Δίχρονα φωνέντα: α, ι, υ (εἶναι ἄλλοτε μακρά, ἄλλοτε βραχέα)
Τὰ δίχρονα εἶναι πάντα μακρόχρονα ἐκτὸς ὅταν συντελοῦν οἱ παρακάτω συνθῆκες:

Α´) Τὰ ι, υ εἶναι βραχέα, ὅταν βρίσκονται στὴν παραλήγουσα ὀνομάτων (οὐσιαστικά, ἐπίθετα, ἀντωνυμίες, μετοχές) καὶ ῥημάτων, ἄρα ὀξύνονται. [ἐξαιρεῖται τὸ ὄνομα «Κωνσταντῖνος», ποὺ εἶναι λατινικὸ ἐξελληνισμένο ὄνομα]
Β´) Τὸ α εἶναι βραχύ:
α´) στὴν λήγουσα οὐδετέρων (π.χ. τὸ κλῆμα) καὶ θηλυκῶν (ἐκτὸς ἂν ᾖναι σὲ γενικὴ ἢ δοτική ἑνικοῦ καὶ πληθυνιτκοῦ ἢ αἰτιατικὴ πληθυντικοῦ)
β´) στὴν ἄτονη λήγουσα τῆς ὁριστικῆς ῥημάτων (π.χ. εἶπα)
γ´) στὴν παραλήγουσα ῥημάτων ἐκτὸς ἀπὸ τὶς καταλήξεις: -αμαι, -ασαι, -αται, -αμε, -ατε, -ανε
(π.χ. πάρε ἀλλὰ πᾶμε)


Δίγθογγοι: ἔχουμε τους κύριους διφθόγγους: αι, ει, οι, υι καὶ αυ, ευ, ηυ, ου (δίφθογγοι καταχρηστικοί ᾳ, ῃ, ῳ). Γενικῶς, οἱ δίφθογγοι εἶναι μακρόχρονοι, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ «αι» καὶ τὸ «οι», ποὺ εἶναι βραχύχρονοι ὅταν εἶναι ἐντελῶς στὸ τέλος ἀσυναίρετης λέξης. (π.χ. οἱ κῆποι ) Ἐκτὸς ἂν στὴν ἀρχαία κυρίως βρίσκονται στὴν κατάληξη εὐκτικῆς ἢ ἐπιρρημάτων ἢ ἐπιφωνημάτων. (π.χ. παιδεύσαι, οἴκοι, παπαῖ... κ.ἀ.)
Θέσει καὶ φύσει μακρόχρονη συλλαβη:

Φύσει μακρόχρονη εἶναι ἡ συλλαβή ποὺ ἔχει μακρόχρονο φωνῆεν ἢ δίφθογγο.
Θέσει μακρόχρονη εἶναι ἡ συλλαβή ποὺ ἂν κι ἔχῃ βραχύχρονο φωνῆεν, αὐτὸ ἀκολουθεῖται ἀπὸ δύο ἢ περισσότερα σύμφωνα ἢ ἕνα ἀπὸ τὰ διπλά ζ, ξ, φ. (π.χ. θερ-μός, τό-ξο)


Ἡ περισπωμένη τίθεται:

α´) Ὅταν ἡ τονιζόμενη μακρόχρονη παραλήγουσα προηγεῖται μίας βραχείας λήγουσας.
π.χ. φῆμες, σῶσε.

(ἐξαιροῦνται: ὥστε, οὔτε, μήτε, εἴτε, εἴθε)

β´) Στὴν τονιζόμενη μακρόχρονη λήγουσα τῶν ῥημάτων.
π.χ. ἀγαπᾶς, ζητᾶς, κινεῖς.

γ´) Στὴν τονιζόμενη γενικὴ καὶ δοτική (ἑνικοῦ καὶ πληθυντικοῦ) οὐσιαστικῶν, ἐπιθέτων, ἀντωνυμιῶν.
      π.χ. τῆς κλοπῆς, τῶν ληστῶν, αὐτῶν, τῷ Θεῷ

 δ´) Σὲ ἀντωνυμίες : ἐμεῖς, ἐμᾶς, μᾶς, ἐσεῖς, ἐσᾶς, σᾶς

ε´) Στὰ κύρια ὀνόματα σὲ -ᾶς ἀλλὰ καὶ ἄλλα : Λουκᾶς, Πειραιᾶς, Ἰησοῦς, Ἡρακλῆς κ.ἀ.

[ς´) γενικῶς στὶς τονιζόμενες συνῃρημένες συλλαβές (στὰ ἀρχαῖα εἶναι πιὸ διαχωρισμένο αὐτό, καθὼς ὑπάρχει πλήθως συναιρέσεων, ποὺ στὴν νέα ἑλληνικὴ δὲν διαφαίνονται τόσο, γιατὶ οἱ ἀσυναίρετοι τύποι δὲν ὑφίστανται πιά. π.χ. οἱ ἐπιμελεῖς < ἐπιμελέες)]

4 σχόλια: