Powered By Blogger

Δευτέρα 30 Μαΐου 2011

ΑΝΘΗΛΙΑΚΟ... ἢ ΑΝΤΗΛΙΑΚΟ


Τὸ ὀρθώτερο εἶναι, καθὼς ἡ λέξη «ἥλιος» ἔχει δασεία, τὸ συνθετικό «ἀντί» ὡς πρῶτο συνθετικό μετὰ τὴν ἀποβολή τοῦ τελικοῦ του «ι» παθαίνει δάσυνση τοῦ τελικοῦ του, πιά, «τ» ποὺ γίνεται «θ», ὅπως τὸ «π» σὲ «φ» στὴν λέξη «ὑφήλιος» (<ὑπὸ + ἥλιος)

Ἔτσι:
            ἀντί + ἡλιακό => ἀνθηλιακό

ὅπως καὶ ἀνθηλιά (ὄχι ἀντηλιά)



Ἄν βέβαια κάποιος θεωρεῖ ὅτι δὲν τοῦ ἀρέσει ὡς πρὸς τὴν ἰδιόλεκτό του αὐτὴ ἡ λέξη, τότε ἂς γράφει «ἀντιηλιακό» κι ὄχι «ἀντηλιακό». Ὅμως, τὸ ὀρθώτερο εἶναι τὸ «ἀνθηλιακό».

12 σχόλια:

  1. ούτως και αφυλοποίησις αντί απουλοποίησις(μετοχών π.χ)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. πρώτη φορὰ ἀκούω τὴν λέξη, τολμῶ νὰ πῶ. Ἂν ᾖναι «ἀπὸ + ὑλοποίηση» τότε, ναί, «ἀφυλοποίηση». Τὸ «ἀπουλοποίηση» δὲν νομίζω νὰ τὸ ἔκρινε κάποιος δόκιμο. Ξαφνικά, ἐμφανίστηκε τὸ «ο»;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. «ἀποϋλοποίηση» ἐννοοῦσες, μᾶλλον. Τώρα τὸ κατάλαβα. Νά, γιατὶ χρειάζονται κάποια πράγματα. χεχεχε. Σίγουρα εἶναι πιὸ σωστὸ τὸ «ἀφυλοποίηση».

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. "απουλοποιηση,θα ειναι η αφαιρεση των ουλων...χα, χα...
      Γιαυτο τα διαλυτικα εχουν παραμεινει επισημως οπου χρειαζονται αλλα δυστυχως στα κομπιουτερ και τα κινητα πολλοι βαριουνται να τα ψαξουν...(στα σμα ρτ phones,ειναι πανευκολο: απλως κρατας πατημενο το φωνηεν και τα επιλεγεις...)

      Διαγραφή
  4. Θυμάμαι ένα μαγαζί στην Αθήνα, γωνία Δαφνομήλη και Τσιμισκή, που το τζάμι έγραφε «Ανθηλιακαί μεμβράναι».

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Αν δεν απατωμαι,αιωνες πλεον η προφορα της δασειας εχει χαθει κι ετσι το σημειο του πνευματος μπηκε να το θυμιζει,αλλα παρα ταυτα ξεχαστηκε, μεχρι που πρόσφατα καταργηθηκε κι επισημα. Η συνθεση των λεξεων πλεον,γινεται χωρις συγχωνευση των φωνηέντων. Τωρα, πχ. στον Οργανισμο τηλεπικοινωνιών,εχουν ορους χωρις αυτην,οπως τηλε-εργασια,τηλε-ϊατρικη και αλλα ακεραια "τηλε".Οι αρχαιοι δεν θα συνεθεταν ετσι,οποτε δεν θα υπηρχαν "μικροϋλικα" αλλα μικρουλικά,αφου ο+υ=ου εξ ορισμού,(ασε που το υ προφεροταν πριν τα Μηδικα πιο κλειστο υ (προς ου,οπως το γαλλικο u,το γερμανικο και τουρκικο ü κ.λπ.) και γιαυτο μεταφερθηκε στα λατινικα ως ",ου"(τυμβος>tumba, Κυμη>Cuma κ.ά.
    Σημερα πια δεν εχει νοημα μια τετοια αρχαιόπρεπη προφορα. Αλλωστε γιαυτο ο λαος εχει υιοθετησει τις λεξεις αντηλιά,αντηλιακο κ.λπ...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Τελεργασία, τηλεϊατρική κανονικά εἶναι. Μικρούλικα δὲν θὰ ἔγραφαν στὰ ἀρχαῖα ἔτσι κι αλλιῶς. Ἡ κατάληξη «-ικο» στὰ ἀρχαῖα δὲν ἔχει τὴν ἴδια ἔννοια μὲ σήμερα. Ἀλλὰ καὶ νὰ ὑπῆρχε διαλυτικὰ δὲν θὰ ἔβαζαν, γιατὶ δὲν ὑπῆρχαν σημεῖα στίξης. Ἄν ὑπῆρχαν ὅμως, θὰ τὸ ἔβαζαν. Γιατὶ δὲν θὰ συμπρόφεραν τὸ «ο» καὶ τὸ «υ» σὲ λέξη ποὺ δὲν ὑπῆρχε ὁ δίφθογγος«ου». Ἀπὸ κεῖ κι ἔπειτα προφανῶς πλέον μὲ τὴν ὑπεραπλούστευση στὴν σύνθεση καὶ στὴν καθομιλουμένη, λέξεις ὅπως πενθήμερη, ἀνθηλιακό ἔχουν γίνει πανταήμερη καὶ ἀντιηλιακό. «Αντιηλιακό» ὅμως. Ὄχι «ἀντηλιακό» Αὐτὸ εἶναι τὸ λάθος. Ἀν γράφω «αντηλιακό» εἶναι σὰν νὰ γράφω «παντήμερη».

      Διαγραφή
    2. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

      Διαγραφή
    3. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

      Διαγραφή
  6. Αγαπητέ Φώτη, μάλλον δεν πιάσατε την ειρωνεία μου: Αν "τηλε-εργασία" είναι δεκτή λέξη(όχι βέβαια τΕλε..., όπως οι λατίνοι), τότε γιατί δεν λέγεται "Οργανισμός Τηλε-επικοινωνιών"; εκεί γιατί γίνεται συγχώνευση του δεύτερου "ε" κι όχι στο "τηλε-εργασία";
    Όσο για την "τηλε-ϊατρική",αν είχαν οι αρχαίοι, θα την έγραφαν (και πρόφεραν "τηλΕΙατρική" αφού ε+ι = ει [εξ ορισμού]). Ακόμη και αυτός ο ΟΤΕ, πριν 60 χρόνια πλάστηκε, δεν είναι αρχαίος, αλλά χρησιμοποίησε μια λέξη ήδη έτοιμη απ' τα παλιά χρόνια. Άλλωστε τότε ήταν άλλες εποχές όχι σαν σήμερα, που λίγοι γνωρίζουν σωστά (νέα) ελληνικά κι ακόμη λιγότεροι, αρχαία!
    Το "ου" υπήρχε στους αρχαίους και προερχόταν από συναίρεση δύο φωνηέντων με το ό-μικρον: π.χ.προ-έχων >"προύχων" (βλ. Θουκ.1: 1.9.1: Ἀγαμέμνων τέ μοι δοκεῖ τῶν τότε δυνάμει προύχων και...[http://perseus.uchicago.edu/perseus-cgi/citequery3.pl?dbname=GreekFeb2011&getid=0&query=Thuc.%201], ακόμη, νό-ος =νούς, ρό-ος,πλό-ος > ρούς,πλούς κ.ά, που μάλιστα τα έχουμε ξεχάσει τόσο, που ντρεπόμαστε να τα κλίνουμε: ακούς σε επίσημα δελτία να αναφέρουν "απαγορεύτηκαν όλοι οι ΠΛΟΕΣ", αντίθετα με ό,τι συμβούλευε (το έχω βρεί στο διαδίκτυο , διαθέσιμο για όποιον ενδιαφέρεται) ο αττικιστής Ηρωδιανός τον 3ο αιώνα μ.Χ. , ή το δηλό-ον = το δηλούν, [σε επίσημο έγγραφο τράπεζας επι χρόνια το έντυπο έγγραφε "ο αναλογΟΎν φόρος, όπως π.χ. το "αναλογΟΎν ποσόν" και κανένας δεν ενδιαφερόταν να το διορθώσει!)
    Αυτοί που θέσπισαν επισήμως την καθιέρωση των νεοελληνικών ως επίσημης γλώσσας, δεν επεμβαίνουν ώστε να διδάσκεται και σωστά (πχ. στην Τηλοψία, το Διδάσκαλο του Γένους, που εισβάλλει κι επηρεάζει κάθε σπίτι και ηλικία (μέχρι και μεταγλωττισμένα κινούμενα σχέδια για βρέφη έχουμε, με άθλια ελληνικά γεμάτα αγγλισμούς, απ τους ανελλήνιστους μεταγλωττιστές), την έχουν εγκαταλείψει στο έλεος των ανορθόγραφων και άσχετων σχολιαστών στο διαδίκτυο (π.χ. έχω διαβάσει προστακτική "προχωρείστε' εννοώντας προφανώς "προχωρήσ[α]τε", λες και το ρήμα είναι στη μέση φωνή: προχωρούμεθα , προχωρείσθε,... (κάποιοι καταφεύγουν μάλιστα στα γκρίκλις για να καλύψουν την ανορθογραφία τους [έτσι νομίζουν δηλαδή, γιατί αν γράφεις politia (αντί politeia, πάλι προδίνεσαι, άσε που politia είναι η αστυνομία στα ρουμανικά κι άντε να βγάλεις άκρη...).
    Συνεχίζω σε επόμενο σχόλιο γιατί δε δέχεται μακροσκελή το μπλόγκ:

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. (Συνέχεια 2η):
    Αυτοί λοιπόν που είναι αρμόδιοι είναι η Ακαδημία Αθηνών και οι επίσημοι καθηγητές των ΑΕΙ (μερικοί προτιμούν να διδάσκουν από εκπομπές στην Τιβί ή ιστοσελίδες γεμάτες αποδοτικές διαφημίσεις, αλλά το μόνο που κατάφεραν να κάνουν τα τελευταία 40 χρόνια ήταν να βγάλουν ένα λεξικό (το περίμενα απ το '80 και ήταν ακόμη στο "Α" μέχρι το 90, που το ήθελα για τα παιδιά μου. Κυκλοφόρησε τελικά το 2016!!)
    Η ορθογραφία μαθαίνεται με κανόνες γραμματικούς και συνδυαστικούς και όχι με στεγνό ψιττακισμό, παπαγαλία: βλέπω ότι πολλοί νέοι νομίζουν ότι οι μετοχές είναι άκλιτες. Ποιος ευθύνεται γιαυτό; π.χ. διάβασα σήμερα:"αυτή η θεωρία έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον! Υπάρχουν πολλές "ενδιαφέρον" θεωρίες..."!! Άλλο εξωφρενικό παράδειγμα ήταν ο κανόνας της δημοτικής, που διδάσκονταν τα παιδιά μου στο σχολείο για το πότε διατηρούνται τα τελικά "ν": Ενώ η λογική είναι απλούστατη: όταν δεν αποβάλλονται στον προφορικό λόγο (π.χ. "το Σταμάτη/Γρηγόρη/Θανάση/δάσκαλο" όχι "τοΝ Σταμάτη/Γρηγόρη/Θανάση/δάσκαλο..", αλλά "τον αέρα" όχι το απαράδεκτο "το αέρα" που διαβάζω στα σχόλια, λες και "το αέρα"[αήρ] είναι ουδέτερο!), οι δάσκαλοι - άσχετοι κι αυτοί με τα θέματα της γλώσσας τους μάθαιναν (σύμφωνα με τη σχολική γραμματική) να παπαγαλίζουν μια σειρά από σύμφωνα και συμπλέγματα που θ' αρχίζουν οι επόμενες λέξεις μετά από το διατηρητέο "¨ν": ζ, ξ, ψ, κ,γκ, μπ, π, κ,τ..!Κι αυτό, γιατί ΑΠΛΟΥΣΤΑΤΑ αυτοί οι φθόγγοι ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ στην προφορά τους απ το τελικό ν (π.χ "την - Πέμπτη" ακούγεται "τη - μΠέμπτη" - "δεν ξέρω" >> "δε γκζέρω", "τον κόσμο">>"το γκόσμο"[ ή για την ακρίβεια "το γκόζμο"...)[ακόμη κι η Βικιπαιδεια έχει υιοθετήσει τον απαράδεκτο οπτικό κανόνα (αντί για τον απλούστατο της προφορικής επιρροής):https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%9D%CE%B9_(%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE)]
    Τώρα με την εισβολή των αγγλοσαξονικών όρων στην ηλεκτρονική τί να πρωτοσυμμαζέψουν πια οι Ακαδημαϊκοί;
    έπεται και 3η συνέχεια γιατί πάλι δε χωράει:

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. 3η συνέχεια του σχολίου μου (και τελευταία!):
    Άλλο, λοιπόν, "μικροϋλικά"[οξύτονο, όπως το είχα γράψει] (ενικός: το μικροϋλικόν<υλη, "υλικόν", που είναι αρχαία λέξις [όπως "θυμικόν/θυμικά", "κυκλικόν/κυκλικά", "κωμικόν/κωμικά" κ.ά.]) και άλλο "μικρούλικα" [ή μικρούτσικα] ή άλλες ξενικές(τουρκικές, βενετσιάνικες ή σλαβικές καταλήξεις...- ή λαϊκότροπες ελληνικές - [αυτό θέλει ιδιαίτερη ανάλυση]...)
    Τη λέξη "μικροϋλικόν"(πληθ.-κά) την συναντούμε σε επίσημα τεχνικά συγγράμματα, αλλά δυστυχώς, χωρίς διαλυτικά θυμίζει πράγματι αυτό που αναφέρετε, δηλαδή το υποκοριστικόν(νά κι άλλη αρχαία λέξη σε "-ικόν") του "μικρόν", δηλαδή το "ελάχιστον"
    Πάντως, δεχόμενος τη σύνθεση πενθ'-ήμερος δείχνειτε ότι δεν αντιλαμβάνεσθε το επιχείρημά μου: πώς μπορεί να δασύνεται το τ του πένΤ(ε) πρό του πάλαι ποτέ δασυνόμενου"h-ημέρα" όταν εδώ κι αιώνες δεν προφέρεται αυτή η δασεία "πνοή"; (που έχει μείνει στα αγλοσαξωνικό σαν h=απαλό χ, δηλαδή πνεύμα, πνοή...);
    Ευχαριστώ για τη φιλοξενία και συγγνώμη για την κατάχρηση του χώρου σας...

    ΑπάντησηΔιαγραφή